Komplikacje przy powstawaniu blizn i jak im zapobiegać

Blizny tworzą się po różnego rodzaju urazach, po operacji i innych zabiegach, czasem są konsekwencją choroby. Podczas gojenia się ran pourazowych i pooperacyjnych w uszkodzonych tkankach zachodzi szereg procesów, które w końcowym efekcie prowadzą do wytworzenia się blizny. Jeśli procesy te przebiegają nieprawidłowo, blizna jest twarda, wypukła, nieestetyczna i tworzą się bolesne zrosty. Jak zapobiegać tym nieprawidłowościom? Dowiedz się tego z naszego artykułu.

Przyczyna i pochodzenie blizn

Blizny to pozostałość, „pamiątka” po urazach, operacjach lub chorobach, które spowodowały uszkodzenie, przecięcie skóry. Blizna to ostatnia faza gojenia się rany, polegająca na wypełnieniu uszkodzonego miejsca nową tkanką. Przy niewielkich i dobrze gojących się ranach jest zazwyczaj nieduża i z czasem staje się coraz mniej widoczna. Przy ranach dużych i powikłanych blizna może być nieraz poważnym problemem – jest sporych rozmiarów, może być wypukła lub wklęsła, z przerostami i zrostami, w nieestetycznym kolorze. Może też boleć i utrudniać ruchy.

Proces tworzenia się blizn

Blizny tworzą się w trzech etapach. W pierwszej fazie rana oczyszcza się, w czym aktywnie uczestniczą komórki układu odpornościowego, tworzy się skrzep zabezpieczający uszkodzone miejsce przed bakteriami i innymi drobnoustrojami. W drugiej fazie dochodzi do proliferacji, czyli intensywnych procesów wytwarzania m.in ziarniny, tj. nowej tkanki naskórka oraz nowych kapilarów.

W trzeciej fazie dochodzi do obkurczania się rany i wytwarzania właściwej blizny. Tkanka łączna wypełnia wówczas uszkodzone miejsca, co pozwala na wygojenie się i zasklepienie rany, a w miejscu uszkodzenia pojawia się tkanka bliznowata. Ten etap może trwać rok, a nawet dłużej.

Pojawia się blada tkanka zawierająca dużą ilość włókien kolagenowych. Rana pokrywa się cienką warstwą nabłonka. Prawidłowo zagojona rana traci cechy blizny przerostowej, która zmniejsza się i blednie. W nowym naskórku nie ma mieszków włosowych, gruczołów potowych ani melanocytów.

W zależności od tego, jak przebiega proces gojenia się rany i od stopnia uszkodzenia skóry blizny mogą być wklęsłe (blizny atroficzne), wypukłe i przerośnięte (blizny hipertroficzne) lub mieć charakter keloidów. Keloidy to blizny przerośnięte, guzowate i nieestetycznie wyglądające pod względem koloru. W procesie gojenia się i bliznowacenia mogą też pojawić się zrosty.

Czynniki ryzyka

Do czynników ryzyka powikłań w procesie tworzenia się blizn należą:

• wiek pacjenta – zdolność do regeneracji skóry i naprawy uszkodzeń maleje wraz z wiekiem;
• stopień uszkodzenia skóry – im bardziej rozległa rana czy oparzenie, tym większe prawdopodobieństwo powikłań w procesie gojenia się rany i tworzenia blizny;
• lokalizacja uszkodzenia – blizny przerostowe często powstają w zgięciu kończyn, w okolicy mostka i na ramionach;
• rodzaj uszkodzenia skóry – czynniki ryzyka to rany szarpane, o nierównej powierzchni;
• czas gojenia się rany – im dłużej przebiega proces gojenia, tym większe ryzyko nieprawidłowego rozwoju blizny;
• powikłania w gojeniu się rany – krwiaki, zakażenia, rozejście się rany to większe ryzyko powstania blizn przerostowych;
• stan pacjenta i sposób odżywiania się – ma to ogromny wpływ na stan skóry i jej zdolności naprawcze;
• uwarunkowania genetyczne.

Możliwe komplikacje przy tworzeniu się blizn

Jedną z poważniejszych komplikacji w tworzeniu się blizn jest rozejście się rany. Zdarza się to zwłaszcza przy ranach głębokich, w tym pooperacyjnych. Proces gojenia się zostaje wówczas zakłócony, a blizna często ma charakter przerostowy.

Inne problemy to niewystarczająca ilość kolagenu w organizmie pacjenta, co utrudnia proces gojenia się i tworzenia blizny, lub urazy mechaniczne powodujące dodatkowe uszkodzenia gojącej się rany i świeżej blizny.

W takich przypadkach blizna staje się nierówna, widoczna i nieestetyczna. Poważnym problemem są też tworzące się zrosty w tkance łącznej (przy ranach głębokich), które mogą spowodować bolesne przykurcze bliznowate.

Blizny przerostowe mają nierówną powierzchnię, są twarde i zaczerwienione. Mogą być bolesne, ich wygląd powoduje też dyskomfort psychiczny, szczególnie gdy umiejscowione są w obrębie twarzy, szyi czy innych widocznych części ciała.

Szczególnym powikłaniem w przypadku blizn są keloidy. Często są one większe niż pierwotne uszkodzenie skóry, są wypukłe i guzowate, silnie zaczerwienione. Nie zmniejszają się wraz z upływem czasu, w przeciwieństwie do blizn przerostowych. Mogą swędzieć i sprawiać ból. Pojawiają się najczęściej na mostku, karku, na ramionach. Przyczyną ich powstawania są zaburzenia w produkcji kolagenu. Keloidy pojawiają się głównie w przypadku ludzi młodych.

Leczenie i terapia blizn

Leczenie nieprawidłowo wytworzonych blizn, a także tych prawidłowych, ale przeszkadzających pacjentowi ze względów estetycznych, zależy od ich charakteru i umiejscowienia. W przypadku blizn powodujących przykurcze i ograniczenie możliwości wykonywania ruchów leczenie jest nie tylko wskazane, ale i konieczne. Polega głównie na mobilizacji blizny i usprawnieniu tkanki łącznej, tak by zmniejszyć przykurcze. Stosowane są metody fizjoterapii takie jak masaż, mezoterapia cienkoigłowa i jonosfera.

W przypadku keloidów zastosować można leczenie operacyjne, jednak nie zawsze daje one spodziewane efekty – keloidy mają tendencję do odrastania, są wówczas nawet większe niż pierwotnie.

Można też stosować leczenie uciskiem – kompresoterapię, która pozwala wygładzić i spłaszczyć bliznę. Stosuje się w tym celu ubrania uciskowe szyte na miarę̨, które wytwarzają̨ ucisk 25–30 mmHg i które należy nosić bez przerwy przez 18–24 godzin na dobę, przez minimum 2 lata. Presoterapia stosowana jest często przy leczeniu blizn po oparzeniach.

Terapia steroidami i terapia kolagenowa stosowana jest w formie zastrzyków. W leczeniu blizn przerostowych i keloidów stosuje się też laserowe usuwanie blizn, peeling chemiczny i peeling mechaniczny (dermabrazja).

W leczeniu blizn stosowana jest też krioterapia i ultradźwięki. Zabiegi te stymulują tkankę bliznowatą i zwiększają przyswajanie leków i kremów pielęgnujących skórę.

Oprócz wszystkich powyższych możliwości leczenia blizn, terapią pierwszego rzutu uznaje się zastosowanie samego silikonu, można rozróżnić dwie jego formy– w formie żelu oraz w formie plastrów, które zmniejszą widoczność blizny, spłaszczają ją oraz poprawiają jej koloryt. Dobrym wyborem są specjalistyczne plastry z silikonem Sutricon, które wygładzają, uelastyczniają i rozjaśniają bliznę. Plastry silikonowe Sutricon są zbliżone do zdrowej ludzkiej skóry pod względem struktury, co zapewnia komfort podczas ich stosowania i chroni skórę przed utratą wilgoci oraz zmniejsza uczucie dyskomfortu i ciągnięcia.

Plastry silikonowe Sutricon wystarczy nakleić raz na dobę na bliznę i można zapomnieć o bliźnie,  Sutricon w formie żelu silikonowego tworzy na powierzchni blizny warstwę ochronną, która chroni bliznę przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych, co istotne żel rozjaśnia bliznę, wygładza ją oraz zmniejsza jej widoczność. Żel zalecany jest stosować w połączeniu z masażem blizny minimum 3 miesiące w przypadku świeżej blizny, w przypadku starszej blizny, nawet 9-letniej, należy stosować żel przez minimum 6 miesięcy.

Zapobieganie komplikacjom – mobilizacja i masaż blizny

Skuteczną metodą zapobiegania komplikacjom przy tworzeniu się blizny jest masaż i mobilizacja blizny. Polega to na delikatnym mobilizowaniu tkanki łącznej, tak by tworząca się blizna była elastyczna i możliwie najmniej wypukła, a wewnątrz rany i na jej powierzchni nie tworzyły się zrosty. W ten sposób zapobiegamy bolesnym przykurczom oraz zmniejszamy ryzyko powikłań takich jak keloidy czy nieestetyczne pod względem wyglądu blizny zrostowe.

Mobilizację blizny rozpoczynamy wówczas, gdy zakończy się proces gojenia się rany, czyli w zależności od jej wielkości i głębokości po około 3–6 tygodniach. Ważne, by masaże rozpocząć odpowiednio wcześnie – dzięki temu zwiększamy szansę zapobiegnięcia powikłaniom. Nie wolno jednak wykonywać masażu zbyt intensywnie i zbyt często ani zbyt wcześnie, ponieważ może spowodować rozejście się rany i dodatkowe urazy.

Mobilizacja blizny może być wykonywana samodzielnie – masujemy wówczas delikatnie miejsca wokół blizny i ją samą, rozciągając ją ostrożnie na boki. Dobrze jest stosować podczas masażu żel silikonowy Sutricon. W ten sposób poprawiamy elastyczność blizny i zapobiegamy tworzeniu się zrostów.