Spis treści
Jak powstają blizny?
Blizna to miejsce po ranie. W trakcie procesu gojenia się uszkodzeń skóry (które mogły powstać w różnych okolicznościach, na przykład w wyniku urazu, operacji czy choroby) dochodzi do naprawy powstałego ubytku. Organizm łączy rozciętą skórę, produkując nowe tkanki i włókna kolagenowe w miejsce tych zniszczonych. Efektem tego działania jest właśnie blizna.
Im większa i głębsza rana, tym większa może być blizna. Ale nie zawsze tak jest. Czasem niewinne urazy, na przykład otarcia naskórka i tkanki podskórnej – płytkie, ale powstałe na dużej powierzchni ciała – mogą spowodować blizny widoczne przez całe życie. Bardzo ważna jest też troska o przebieg procesu gojenia się rany – zaniedbana może na skutek powikłań zmienić się w nieestetyczny, ciemny i gruby ślad, którego trudno się pozbyć.
Jak wyglądają blizny po urazach, a jak po oparzeniach czy operacji?
W przypadku niewielkich ran urazowych blizny są zazwyczaj także niewielkie, a z czasem mogą zupełnie zniknąć. Większe blizny powstają w miejscu większych i głębszych urazów, a także w miejscach nad stawami i w pobliżu aktywnych mięśni. Tak zlokalizowane rany pourazowe wymagają szczególnej pielęgnacji, ponieważ na skutek ciągłego napina się skóry mają trudniejsze warunki do gojenia.
Osobnym rodzajem blizn są te spowodowane urazami dziecięcymi. Powstają często w czasie nauki chodzenia czy jazdy na rowerku. Małe dzieci często się przewracają, więc ich kolana i łokcie pokrywają się strupkami, a potem bliznami. Ich skóra jest też szczególnie wrażliwa na oparzenia – wystarczy woda w temperaturze 50 st. C, by doszło do poparzenia pierwszego stopnia. Na szczęście większość blizn z dzieciństwa w późniejszym wieku jest mało widoczna.
Charakterystyczny wygląd mają blizny po ranach pooperacyjnych i pozabiegowych. W pierwszej fazie gojenia są one zazwyczaj wypukłe – wyglądają jak ukryty pod skórą sznurek. Są ciemniejsze i mogą boleć lub swędzieć.
Dużo problemów sprawiają zazwyczaj blizny potrądzikowe i blizny po ospie wietrznej, popularnie nazywane „dziobami”, ponieważ mają postać zagłębienia. Powstają na skutek rozdrapania strupka powstałego na gojącym się wyprysku lub pęcherzyku. Takie blizny nazywane są zanikowymi, ponieważ w ich miejscu brakuje tkanki – pozostaje wgłębienie, które jest widoczne nieraz do końca życia. Rany po trądziku i ospie, które goją się prawidłowo, zanikają w ciągu kilku tygodni lub miesięcy.
Nieestetyczne są również blizny po oparzeniach – zazwyczaj wypukłe i swędzące oraz powodujące uczucie dyskomfortu – ciągnięcia i bólu. Goją się długo i często nieprawidłowo, dlatego wymagają szczególnej troski, by z czasem nie rzucały się w oczy.
Rodzaje blizn
Już z powyższego fragmentu widać, że rodzajów blizn może być bardzo dużo. Specjaliści rozróżniają je ze względu na wiek, wygląd oraz przyczynę.
W zależności od czasu, w którym powstała blizna, wyróżnia się:
- blizny niedojrzałe – często są zaczerwienione, mogą swędzieć lub boleć, są lekko wypukłe. Charakteryzują się zdezorganizowanym układem drobnych włókien kolagenowych, które w dalszych etapach gojenia zastępowane są przez grubsze i uporządkowane włókna;
- blizny dojrzałe – zazwyczaj powstają w ciągu dwóch lat, są płaskie, nieco jaśniejsze od skóry, nie powinny być bolesne ani powodować przykurczu; prawidłowo zagojona blizna dojrzała nie jest wypukła, w dotyku powinna być miękka i elastyczna.
W zależności od wyglądu blizny wyróżnić można:
- bliznę zanikową (atroficzną) – ma postać wgłębienia. Jest to spowodowane zaburzonym procesem gojenia przez zbyt mały poziom kolagenu. Tego typu blizny często powstają po zmianach trądzikowych, po ospie wietrznej lub w wyniku leczenia sterydami. Co ciekawe, bliznami zanikowymi są także rozstępy. Powstają w wyniku gojenia się tkanki łącznej po rozerwaniu włókien kolagenowych, co jest spowodowane rozciągnięciem się skóry, na przykład w konsekwencji przybrania na wadze czy w trakcie ciąży.
- bliznę przerostową – jest twarda, wypukła i zazwyczaj zaczerwieniona. To także konsekwencja nieprawidłowości w procesie gojenia się rany. Blizny przerostowe tworzą się dość szybko, mogą z czasem zmniejszać się, a nawet zanikać. Ale niektóre wykazują tendencje do dalszego rozrastania się poza obszar pierwotnej rany, co może znacznie pogarszać komfort życia osoby dotkniętej tą przypadłością.
- Keloidy (guzy łącznotkankowe, bliznowce) to efekt nieprawidłowego procesu gojenia się rany, a konkretnie nadmiaru włókien kolagenowych, w wyniku czego blizna nadmiernie się rozrasta. Bliznowce mają nieregularny, często podłużny kształt, są twarde i wypukłe, mają kolor czerwony lub sinoczerwony, a nawet fioletowy. Keloidy nie zanikają samoistnie i mogą odrastać nawet po interwencji chirurgicznej.
Blizny można też podzielić ze względu na ich pochodzenie. Rozróżniamy więc:
- blizny pourazowe,
- blizny pooperacyjne i pozabiegowe,
- bliznę po cesarskim cięciu,
- blizny po operacjach plastycznych,
- blizny po oparzeniach,
- blizny po trądziku i po ospie wietrznej.
Zapobieganie powikłaniom w tracie powstawania blizny
Każda rana bez względu na rodzaj, pochodzenie czy wygląd musi prawidłowo się zagoić – to warunek, aby powstała na niej blizna, która będzie mało widoczna, niebolesna i nieuciążliwa dla pacjenta.
Jednak nie zawsze tak się dzieje. Czasem dochodzi do powikłań w trakcie procesu gojenia się rany, np. do infekcji, co może zmienić wygląd blizny. Komplikacją będzie również pojawienie się blizn zanikowych i przerostowych oraz keloidów, a także przykurczy bliznowatych, które napinają skórę i ograniczają możliwość wykonywania swobodnych ruchów. Takie przykurcze mogą również powodować ból.
Aby zapobiec tego rodzaju sytuacjom, bardzo ważna jest właściwa pielęgnacja gojącej się rany, ale również i tworzącej się blizny. Najlepiej zadbać o nią stosunkowo wcześnie, czyli w momencie pojawienia się rany należy zastosować preparaty antyseptyczne np. z PHMB, które zapobiegną zakażaniu, przyspieszają gojenie rany i wpłynął w dalszym etapie na ostateczny wygląd blizny. Pielęgnacja blizny obejmuje stosowanie specjalnie dobranych preparatów na bazie silikonu, które zatrzymują produkcje kolagenu i dzięki temu zapobiegnie to powstawaniu blizny patologicznej. Skuteczna jest również tzw. mobilizacja blizny, czyli jej delikatne masowanie.
Wczesna rehabilitacja blizny znacznie poprawia jej wygląd, ponieważ sprzyja prawidłowemu procesowi wytwarzania tkanek i włókien kolagenowych. Prawidłowo pielęgnowane i mobilizowane blizny z czasem stają się płaskie, blade i prawie niewidoczne.
Leczenie i usuwanie blizn
A co, gdy blizna po urazie lub operacji jest brzydka i wielka? Nawet nieestetyczne i bardzo widoczne blizny można zmniejszyć lub całkowicie zlikwidować. Gdy doszło do nieprawidłowości w procesie bliznowacenia lub gdy wygląd blizny jest dla pacjenta niezadowalający, można zastosować różne metody leczenia, ale jako terapię pierwszego rzutu w profilaktyce blizn uznaje się stosowanie plastrów silikonowych i żelu silikonowego. Tego rodzaju produkty poprawiają wygląd blizn, zmniejszają ich widoczność, a także rozjaśniają.
Wszystko dzięki silikonowi, który wpływa na wygląd blizny: utrzymuje ją w odpowiednim nawilżeniu, a także kontroluje proces powstawania nowych włókien kolagenowych. Silikon stosowany w plastrach nie dopuszcza do nadmiernej produkcji kolagenu, która prowadzi do powstania blizn przerostowych, ale równocześnie stymuluje tkanki do właściwej regeneracji. To sprawia, że blizna staje się mniej widoczna.
Bardzo skuteczne są również żele silikonowe, które wykorzystywać można do masowania blizny. Żel ma działanie identyczne, jak plastry, ale dodatkowo służy do mobilizacji blizny, czyli delikatnego rozciągania jej i uelastyczniania, aby nie powstawały przykurcze.
