W niektórych sytuacjach na skórze pojawia się bliznowiec. Niniejszy artykuł dotyczy tego ,czym konkretnie jest bliznowiec oraz w jaki sposób go rozpoznać, zapobiegać powstawaniu i leczyć.
Praktycznie każda większa rana, która pojawi się na ludzkim ciele, po zagojeniu pozostawia po sobie trwały ślad w postaci blizny. Jej widoczność jest z reguły tym większa, im rozległa była skala przerwania ciągłości tkanki, jednak o widoczności blizn decydują także inne czynniki. Należą do nich między innymi rodzaj rany, a także pielęgnacja skóry w trakcie jej gojenia i po zagojeniu się rany.
W niektórych sytuacjach na skórze pojawia się bliznowiec. Chociaż nie jest on groźny dla zdrowia, z pewnością znacznie wyróżnia się na skórze, przez co bywa uważany za niezbyt estetyczny i stanowi źródło kompleksów. Niniejszy artykuł dotyczy tego, czym konkretnie jest bliznowiec oraz w jaki sposób go rozpoznać, zapobiegać powstawaniu i leczyć.
Spis treści
Bliznowiec patogeneza
Bliznowiec, zwany również keloidem to obszar pokryty zgrubiałą skórą, jaka tworzy się na skutek gojenia się niektórych blizn. Zgrubienie przypomina narośl, wyróżniającą się kształtem i barwą na tle sąsiedniej powierzchni skóry, a jego obszar standardowo wykracza poza powierzchnię zranienia. Chociaż keloidy mogą odznaczać się różnymi barwami – zwykle różową, ciemnoczerwoną bądź brązową, wszystkie łączą dwie cechy. Zgrubienie tworzy gładką powierzchnię. Poza tym charakteryzuje się ona błyszczeniem na tle sąsiednich partii skóry. Cechą charakterystyczną keloidów bywają także twardość i guzowata powierzchnia.
Bliznowiec nigdy nie wpływa bezpośrednio na kondycję organizmu. Dla wielu osób stanowi jednak źródło poważnego dyskomfortu ze względu na swój wygląd. Ponadto, niektóre keloidy powodują nieprzyjemne objawy takie jak swędzenie, uczucie ciągnięcia, a nawet ból.
Dyskomfort zwiększa się, gdy bliznowiec występuje w newralgicznym miejscu – na przykład w pobliżu stawów, a rana była rozległa. Wówczas mogą występować ograniczenia ruchu spowodowane obecnością keloidu.
Mechanizm powstawania bliznowców
Keloidy powstają w obrębie tkanki łącznej, a za ich pojawienie się odpowiada kolagen – jeden z głównych budulców ludzkiej skóry. Początkiem tego procesu jest oczywiście powstanie rany – w wyniku urazu lub operacji. Rana pokrywa się stopniowo tkanką łączną włóknistą. Kolejne włókna kolagenu z czasem ulegają połączeniu, a rana się zasklepia. W tkance pojawiają się wówczas naczynia krwionośne.
Proces, w trakcie którego występuje wzmożona produkcja kolagenu trwa od kilku miesięcy do dwóch lat. W tym czasie blizna staje się coraz mniej widoczna, zwłaszcza gdy rana jest odpowiednio pielęgnowana.
Niestety proces gojenia nie zawsze przebiega prawidłowo. Po pewnym czasie wzmożona produkcja kolagenu powinna ustąpić. Bliznowiec pojawia się właśnie wtedy, gdy tak się nie dzieje, a powierzchnia dawnej rany pokrywa się kolejnymi włóknami. W podobny sposób powstają zresztą często mylone z keloidami blizny przerostowe, które stanowią jednak osobną kategorię.
Rodzaje keloidów
Opisany proces powstawania keloidów nie jest jedyną możliwą przyczyną pojawiania się tych zmian patologicznych na skórze. Urazy i rany pooperacyjne prowadzą do powstawania bliznowca wtórnego, jednak istnieje także inny rodzaj keloidów.
Bliznowiec samoistny to zmiana, która powstaje na skórze bez wyraźnej przyczyny. Naukowcy do dziś nie są zgodni, dlaczego tak się dzieje. Uważa się, że za powstawanie bliznowców samoistnych mogą odpowiadać mikrourazy skóry, a także niezauważone wcześniej niewielkie rany.
Faktem jest, że ten rodzaj keloidów najczęściej powstaje w określonych miejscach – przede wszystkim na klatce piersiowej. W tym miejscu skóra znajduje się w bliskim sąsiedztwie kości, a tkanka podskórna jest stosunkowo cienka. Bliznowce samoistne odznaczają się silną tendencją do rozrostu.
Sytuacje, w których keloidy powstają najczęściej
O tym, czy w miejscu gojącej się rany powstanie bliznowiec decyduje szereg czynników. Jednym z nich jest rodzaj rany – przede wszystkim stopień uszkodzenia tkanek. Dlatego keloidom sprzyjają Keloidy dość często bywają mylone z bliznami przerostowymi, które choć wizualnie prezentują się podobnie, stanowią znacznie mniejsze zmiany w obrębie tkanek.
Bardziej wnikliwa analiza pozwala jednak stosunkowo łatwo dokonać rozróżnienia. Blizna przerostowa to zmiany, które pojawiają się jeszcze w obrębie rany, które są dość wyraźnie widoczne, stopniowo samoistnie zanikają, niekiedy redukując się nawet do niemal niezauważalnej postaci. Z kolei bliznowiec tworzy się później – już po zagojeniu się rany i w tym czasie wzrasta, a nie zanika.
Wskazówką do trafnego rozpoznania patologii w obrębie skóry jest również zajmowana przez nią powierzchnia. Blizny tworzą się tylko w obrębie dawnej rany bądź urazu, podczas gdy bliznowiec ulega rozrostowi i ekspansji za ten obszar. Objawy tworzenia się bliznowca
Różnice pomiędzy blizną przerostową a bliznowcem pozwalają trafnie ocenić, z jakiego typu zmianą mamy do czynienia. Keloid, poza tym, że tworzy się później niż blizna i wykracza powierzchnią poza dawny obręb rany, w początkowej fazie nie powoduje bólu. Daje o sobie znać jedynie na podstawie swędzenia. Ze względu na trudności w leczeniu, jakimi charakteryzuje się bliznowiec, warto na bieżąco obserwować ranę, także po pozornym zakończeniu procesu gojenia.
Zasklepienie się rany skórą nie oznacza, że proces ten zakończył się w strukturze skóry właściwej niewidocznej dla pacjenta. Nawet stosunkowo niewielka blizna może w ciągu kilku miesięcy przerodzić się w niepożądaną zmianę, jaką jest bliznowiec.
Zapobieganie powstawaniu bliznowców
Chociaż nie możemy wpłynąć na to, czy w miejscu rany powstanie bliznowiec, istnieje wiele form zapobiegania jego rozrostowi. Im diagnoza zostanie postawiona wcześniej, tym kłopot będzie mniejszy. Zapobieganie rozrastaniu się bliznowca polega między innymi na stosowaniu preparatów opartych o silikon, podobnie jak w przypadku redukcji widoczności blizn.
Najczęściej mają one formę żelu, jednak do niektórych partii ciała zaleca się także stosowanie specjalnych plastrów. Dodatkowym atutem stosowania tego typu wsparcia jest wygładzanie i rozjaśnienie kłopotliwych, widocznych blizn i bliznowców.
Rozwijający się bliznowiec może także wymagać terapii sterydowej. Odpowiednie substancje podaje się wówczas w formie zastrzyków lub w formie specjalnych opasek uciskowych, ale leczenie bywa obarczone niepożądanymi skutkami, takimi jak rozstępy, zanik skóry i problemy z naczynkami krwionośnymi. Pomocna bywa również kriochirurgia, gdyż niskie temperatury niszczą tkanki tworzące bliznowiec. Bardzo często optymalne efekty można osiągnąć stosując kilka metod jednocześnie.
Usuwanie i leczenie bliznowca
Rozwinięty bliznowiec jest bardzo kłopotliwy w leczeniu, zwłaszcza w przypadku interwencji chirurgicznej. Jego usunięcie w ten sposób doprowadzi do powstania rany, przez co proces przerostu włókien kolagenowych znów się rozpocznie. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że skóra zareaguje na ranę w dokładnie taki sam sposób. Jednak istnieją inne metody leczenia bliznowców.
Gdy standardowa interwencja chirurgiczna wydaje się bezzasadna, zamiast niej lekarz może rozważyć leczenie laserowe. Skuteczna bywa także wspomniana już krioterapia, w tym przypadku polegająca na leczeniu dotkniętego zmianami obszaru ciekłym azotem. Korzysta się również z leczenia radiacyjnego, a do najnowszych metod należą zastrzyki interferonu gamma. Ich zaletą jest hamowanie syntezy kolagenu, który stanowi powód rozwoju bliznowca.
Leczenie jest ponadto zależne od przyczyny powstania keloidu. Nieco inaczej postępuje się ze skórą, która uległa poparzeniu. W tym przypadku stosuje się między innymi specjalne opaski uciskowe. Batalia związana z leczeniem bliznowca może być długa i kosztowna. Wiele w tej kwestii zależy od wczesnej diagnozy, dlatego najlepiej obserwować bliznę i podjąć niezbędne działania, gdy tylko zacznie się ona rozrastać w formie bliznowca.
