Czym są blizny patologiczne i jak postępować w ich przypadku

Proces tworzenia się blizn nie zawsze przebiega prawidłowo. Czasami z powodu nadmiernej lub zbyt małej produkcji kolagenu, ale także z powodu powikłań w procesie gojenia  powstają blizny patologiczne. Mają one zazwyczaj nieestetyczny wygląd i są sporym problemem dla pacjenta – nie tylko dlatego, że są szpecącym elementem jego wyglądu, ale także z powodu dolegliwości bólowych, które wywołują, trudności z wykonywaniem ruchów. Na szczęście współczesna medycyna oferuje szereg sposobów postępowania w przypadku blizn patologicznych, które zmieniają ich wygląd i zmniejszają dyskomfort u ich posiadacza.

Jak powstają blizny?

Do powstania rany może dojść w wyniku operacji lub zabiegu chirurgicznego, urazu (skaleczenia, oparzenia itd.) lub w konsekwencji choroby, w której tworzą się wykwity (trądzik młodzieńczy, ospa wietrzna), pęcherze lub ropnie.

Blizny tworzą się w ostatnim etapie gojenia uszkodzeń skóry, czyli przerwania jej ciągłości,  mający miejsce po etapach zabezpieczania i oczyszczania. W fazie tworzenia się blizny rana obkurcza się i pokrywa cienką warstwą nabłonka. Następnie pojawia się tkanka bliznowata, która zawiera dużą ilość włókien kolagenowych, natomiast nie ma w niej gruczołów potowych, melanocytów i mieszków włosowych. Prawidłowo wytworzona blizna z czasem wygładza się i blednie. Proces ten może trwać nawet ponad rok.

Rodzaj i wygląd blizny w dużej mierze zależy od przebiegu procesu gojenia się, ale i od rodzaju rany. Gdy rana jest niewielka i zrasta się bez zakłóceń, blizna po niej będzie prawidłowa i – z czasem – coraz mniej widoczna. Tak dzieje się na przykład w przypadku drobnych ran urazowych, ale i po operacjach chirurgicznych związanych z przecięciem głębokich powłok skórnych i tkanek, np. podczas cesarskiego cięcia. Prawidłowo zszyta i dobrze gojąca się rana pozostawia wówczas niewielką bliznę w postaci lekko wypukłej lub lekko wklęsłej kreski.

Blizny patologiczne – kiedy mamy z nimi do czynienia?

Czasami proces gojenia się przebiega nieprawidłowo: tworzą się blizny przerostowe lub atroficzne (zanikowe), a także nieestetycznie wyglądające i często bolesne keloidy (bliznowce). Jak rozpoznać, że mamy do czynienia z blizną patologiczną? Jeśli dojrzała blizna jest zaczerwieniona, mocno wypukła lub widocznie wklęsła i sprawia ból przy dotyku lub ruchu, znaczy to, że coś w procesie jej tworzenia się poszło nie tak.

Co sprzyja powstawaniu blizn patologicznych?

Do czynników ryzyka w procesie tworzenia się nieprawidłowych blizn należą:

• stopień uszkodzenia skóry – rozległe rany i oparzenia goją się dłużej, wyższe jest też ryzyko powikłań i komplikacji,
• lokalizacja rany – czynnikiem sprzyjającym powstawaniu blizn przerostowych są rany i oparzenia w zgięciu kończyn, okolicy stawów, a także na mostku i ramionach,
• rodzaj uszkodzenia skóry – rany o nierównych brzegach goją się dłużej i gorzej,
• czas gojenia się rany – im dłużej trwa proces gojenia, tym większe ryzyko powstania blizny patologicznej,
• powikłania w gojeniu się rany – krwiaki, zakażenia, rozejście się rany to większe ryzyko powstania blizn przerostowych,
• wiek pacjenta – zdolność do regeneracji skóry i naprawy uszkodzeń maleje wraz z wiekiem,
• ogólny stan zdrowia pacjenta – ma to wpływ na zdolność regeneracji skóry.

Jak wyglądają blizny patologiczne?

Najczęściej spotykanie blizny patologiczne to:

• blizny przerostowe (hipertroficzne),
• blizny zanikowe (atroficzne),
• keloidy (bliznowce).

Blizny przerostowe powstają w wyniku nadmiernej produkcji kolagenu. Są wypukłe, często zaczerwienione i bolesne. Mogą towarzyszyć im zrosty, które powodują ograniczenie możliwości wykonywania określonych ruchów i dodatkowy ból.

Blizny zanikowe to niewielkie  wklęśnięcia w skórze. Są skutkiem przebytej ospy wietrznej lub trądziku i powodują dyskomfort głównie estetyczny.

Bliznowce to blizny wypukłe, guzowate, czerwone lub sino-fioletowe, ze skłonnością do powiększania się. Powodują dyskomfort związany z wyglądem, a także często dolegliwości bólowe i przykurcze. Keloidy to blizny patologiczne tworzące się głównie u ludzi młodych – ma to prawdopodobnie związek z nadprodukcją kolagenu.

Częstą przyczyną powstawania blizn przerostowych i keloidów jest rozejście się rany w procesie gojenia się, na przykład w wyniku wtórnego urazu. Jest to szczególnie niebezpieczne, gdy patologiczne blizny (zrosty) tworzą się w strukturach głębokich tkanek. Może to skutkować bolesnymi przykurczami bliznowatymi.

Jak postępować z bliznami patologicznymi, aby były mniej widoczne?

Blizny patologiczne to jak wspomnieliśmy przede wszystkim problem natury estetycznej. Dlatego wiele osób, u których tego rodzaju ślady są widoczne, decyduje się na ich usunięcie lub przynajmniej na zabiegi, dzięki którym blizny stają się mniejsze i mniej wyraźne. Nieprawidłowe, patologiczne blizny przerostowe leczy się:

• mało inwazyjną metodą jaką są plastry silikonowe Sutricon, które regularnie stosowane wygładzają, rozjaśniają i zmniejszają bliznę, a co istotne niwelują uczucie ciągnięcia i swędzenia blizny. Należy pamiętać, że minimalny czas stosowania to 3 miesiące przy świeżej bliźnie, przy starszej bliźnie minimalny czas terapii to 6 miesięcy. Silikon jest terapią pierwszego rzutu w profilaktyce i leczeniu blizn przerostowych, jest to bardzo skuteczna i bezpieczna metoda do poradzenia sobie z tego typu bliznami.
• operacyjnie (operacja tradycyjna lub laserowe usunięcie blizny) – ta metoda daje dobre efekty przy zwykłych bliznach hipertroficznych, jednak w przypadku keloidów należy liczyć się, że blizna po usunięciu odrośnie, czasami nawet większa niż przed operacją;
• za pomocą przeszczepu skóry z innych części ciała – dotyczy to głównie blizn po oparzeniach;
• przy pomocy presoterapii – metoda ta stosowana jest najczęściej w leczeniu blizn po oparzeniach i pozwala spłaszczyć oraz wygładzić bliznę przy zastosowaniu specjalnego ubrania uciskowego szytego na miarę, które należy nosić przez co najmniej 24 miesiące;
• z zastosowaniem krioterapii i ultradźwięków – pozwala to wygładzić bliznę i poprawić jej kolor;
• stosując peeling chemiczny i dermobrazję (peeling mechaniczny);

Blizny atroficzne (zanikowe) leczyć można za pomocą zastrzyków z kolagenu wypełniających wgłębienie i zmniejszających widoczność blizny.

Jak uniknąć blizn patologicznych?

Profilaktyka komplikacji i powstawania blizn patologicznych to przede wszystkim odpowiednia pielęgnacja blizny już na wczesnym etapie jej tworzenia się. Przydatne będzie stosowanie maści i kremów nawilżających i natłuszczających skórę, najlepiej z alantoiną, witaminą A i E oraz heparyną.  a także zabiegi, takie jak masaż i mobilizacja blizny, które uelastycznią bliznę i zapobiegną tworzeniu się zrostów.

Mobilizacja blizny (delikatny masaż i poruszanie skóry wokół blizny) to świetny sposób zapobiegania komplikacjom, a co ważne – można go przeprowadzać samodzielnie. Zwiększamy w ten sposób ukrwienie skóry wokół blizny, dotleniamy ją i usprawniamy proces tworzenia się nowej tkanki.

Pamiętajmy jednak, by zachować w tym umiar i zdrowy rozsądek – zbyt wczesna i zbyt intensywna mobilizacja blizny może przynieść więcej szkody niż pożytku (może dojść do wtórnych urazów lub rozejścia się rany).

W celu zapobiegania powstawaniu nieprawidłowych blizn można też stosować zabiegi fizjoterapii, oczywiście w momencie, gdy nie grozi to powstaniem wtórnych urazów w obrębie świeżo zagojonej rany.