Podstawowym pytaniem osób po operacji lub poważnym urazie jest to, jak długo będzie goić się blizna, która pozostała na ich ciele. Co stosować na blizny, aby skrócić czas ich gojenia?
Na to pytanie trudno odpowiedzieć, ponieważ czas gojenia się blizny jest kwestią indywidualną. Zależy od wielu czynników, takich jak wiek (u starszych osób rany goją się wolniej), stan zdrowia (zaburzenia hormonalne, cukrzyca i inne choroby mogą spowalniać proces gojenia) czy powikłania (rany zainfekowane, źle oczyszczone goją się trudniej i dłużej). Czy można więc chociaż w przybliżeniu ocenić, jak długo goi się blizna?
Spis treści
Od rany do blizny – jak powstaje blizna?
Zacznijmy od wyjaśnienia, na czym polega i jak długo trwa sam proces zrastania się rany po urazie czy operacji. Przebiega on etapami. Pierwszy z nich pojawia się natychmiast po rozerwaniu ciągłości skóry i ma charakterystyczne, dobrze znane każdemu objawy – rana zaczyna krwawić, ale krew szybko zostaje zatamowana dzięki pojawieniu się skrzepu – to efekt działania składników krwi (m.in. płytek i fibroblastów).
Kolejny etap objawia się stanem zapalnym, który jest niezbędny do rozpoczęcia procesu gojenia się rany. Wzrasta temperatura ciała w miejscu zranienia, pojawia się zaczerwienie. Do rany docierają komórki odpornościowe, odpowiedzialne za hamowanie ewentualnych infekcji, oraz komórki naprawcze. Pojawia się wysięk, czyli wydzielina, której zadaniem jest stworzenie odpowiedniego środowiska do gojenia się rany. Zapewnia ona odpowiednie nawilżenie, przemieszczanie się komórek naprawczych i substancji odżywczych do rany. Faza ta (zwana również wysiękową) trwa od 4 do 7 dni.
Kolejna faza gojenia to faza proliferacyjna, która trwa ok. 21 dni, ale czasem dłużej, nawet 6 tygodni. W tym czasie dochodzi do połączenia się skóry i zamknięcia rany przez rychłozrost (połączenie się brzegów skóry) lub ziarninowanie (odtworzenie braków w warstwach skóry i naskórka).
Faza ta charakteryzuje się aktywnością fibroblastów, które są odpowiedzialne za uzupełnienie uszkodzonych lub utraconych tkanek. W tej fazie powstają włókna kolagenowe tworzące nowe tkanki łączne i naczynia krwionośne. Włókna te tworzą również bliznę, czyli wypukłą tkankę powstałą w miejscu zagojonej się rany.
Po kilku tygodniach od zagojenia się rany i pojawienia się blizny następuje ostatni etap gojenia. To faza przebudowy, która dotyczy blizny. To najdłuższa faza, która może trwać nawet kilka lat, ale też jedyna, na której przebieg mamy wpływ. To właśnie na etapie przebudowy blizny warto dbać o to, aby stawała się coraz mniej widoczna.
Od czego zależy czas gojenia się blizny?
Najszybciej goją się rany nieduże i niepowikłane. Zwykłe skaleczenie będące skutkiem nieostrożnego posługiwania się nożem czy rozcięcie skóry na kolanie na skutek upadku zagoi się szybko (po kilku dniach) i prawdopodobnie nie pozostawi po sobie trwałego śladu.
Dobrze goją się też rany operacyjne, które wykonywane są przez specjalistów – to rany równe, gojące się przez rychłozrost, czyli najlepszy naturalny sposób gojenia się ran. Rana operacyjna wymaga założenia szwów, które zdejmuje się zazwyczaj po 7–10 dniach. Jednak sam proces ziarninowania i gojenia trwa dłużej, bo nawet 2–3 tygodnie. To dlatego, że rana operacyjna jest głębsza i nie dotyczy tylko przerwania ciągłości skóry, ale i tkanek położnych głębiej.
Najgorzej i najdłużej goją się rany szarpane, wymagające procesu ziarninowania, który jest dłuższy niż rychłozrost. Dłużej goją się też oparzenia – powierzchowne w ciągu 5–10 dni, ale te głębsze, 2 i 3 stopnia, nawet od 2 do 4 tygodni, są one obarczone konsekwencją tworzenia się blizn pooparzeniowych.
Trudne w gojeniu są też rany powikłane: każda infekcja przedłuża proces gojenia. Dlatego ważnym elementem wpływającym na długość trwania procesu gojenia się blizn ma właściwa pielęgnacja rany – jej dokładne oczyszczenie, stosowanie odpowiednich opatrunków zapewniających ranie właściwe środowisko (wilgotne i ciepłe), prawidłowe dbanie o ranę po zdjęciu szwów i dezynfekcja – czynniki te zapobiegają problemom i skracają czas powstawania blizny.
Jak przyspieszyć gojenie się blizn?
Jak już wspomnieliśmy, nie ma jednej, prawdziwej odpowiedzi na pytanie, jak długo goi się blizna. Skóra każdego człowieka jest inna, a na gojenie się ran może wpływać wiele wymienionych wyżej czynników, także czynniki genetyczne, o których nie było jeszcze mowy.
Na szczęście istnieją dobrze przebadane przez lekarzy metody na przyspieszenie gojenia się ran i procesu powstawania blizny. To jednocześnie sposoby na prawidłowy przebieg powstawania blizny, czyli na zmniejszenie ryzyka powstawania blizn przerostowych i keloidów.
Blizny przerostowe i bliznowce (keloidy) to efekt nieprawidłowego wzrostu włókien kolagenowych tworzących bliznę. Ich nadmierna produkcja charakterystyczna dla osób młodych, ale i tych, u których w rodzinie występowała taka tendencja (to właśnie wspomniane czynniki genetyczne), może prowadzić do niekontrolowanego rozrostu tkanek blizny. Blizny przerostowe i keloidy wyglądają jak narośl i mogą występować nawet poza jej obszar. Są ciemne, grube, nieestetyczne, dlatego stanowią problem nie tylko medyczny, ale i estetyczny.
Aby uniknąć blizn patologicznych, warto stosować preparaty na blizny. Te najpopularniejsze to żele silikonowe i plastry silikonowe. Silikon to substancja, która w leczeniu blizn jest stosowana od kilkudziesięciu już lat. Silikon działa na bliznę na dwa sposoby: nawilża ją, a także reguluje produkcję kolagenu. Ponieważ silikon przepuszcza tlen, blizna jest nie tylko odpowiednio nawodniona, ale i dotleniona, co sprzyja regeneracji tkanek. Nawilżenie i podniesie temperatury ciała pod warstwą silikonu jest sygnałem dla fibroblastów, aby zmniejszyły produkcję włókien kolagenowych (co zmniejsza ryzyko blizn przerostowych). Dzięki temu blizna zmniejsza się, staje się mniej wypukła i jaśniejsza.
Silikon na blizny występuje w dwóch postaciach – w formie żelu silikonowego i plastrów silikonowych (np. Sutricon). Oba preparaty są skuteczne w przyspieszeniu powstawania prawidłowej blizny. Żele są zwykle stosowane na małe blizny lub te położone w trudno dostępnych miejscach. Doskonale sprawdzają się też do masowania blizn, np., po oparzeniach – taka terapia blizny zmniejsza jej rozmiary i zapobiega przykurczom, zmniejsza też ryzyko powstania bliznowców i blizn przerostowych. Plastry silikonowe mogą być natomiast stosowane na blizny pooperacyjne i inne, które zajmują większe partie ciała. Co istotne, nie tylko kontrolują proces powstawania świeżej blizny, ale i pomagają w zmniejszaniu widoczności starych blizn.
